Αρέθουσα: Όταν η νέα προσθήκη επισκιάζει το παλαιό βιομηχανικό κτίριο

Το κείμενο του συγγραφέα Γιώργου Λεκάκη
δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Kontra News»
την Κυριακή 27 Μαρτίου 2016

Άνοιξε και επίσημα το Διαχρονικό Μουσείο Αρέθουσας στη Χαλκίδα.

Το 1979 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο χαρακτήρισε το παλιό οινοπνευματοποιείο «Αρέθουσα» ως έργο τέχνης που χρειάζεται «ειδική προστασία»: ... 37 χρόνια αργότερα και 3 χρόνια από την υπογραφή της συμβάσεως αξιοποιήσεως...άνοιξε! Και είναι απαραίτητα, για μία περιοχή σαν την Εύβοια, να έχει ένα τέτοιο μουσείο, αφού έχει ανθρώπινη κατοίκηση και πολιτισμό εδώ και 110.000 χρόνια...
(Αρκεί να το δούμε κάπου αυτό να αναφέρεται)...
Στο ανακαινισμένο βιομηχανικό κτίριο έχουν προστεθεί αποθήκες, εργαστήρια συντηρήσεως, γραφεία, θεατράκι, για ενημέρωση επισκεπτών....Αναμένεται εξοπλισμός multimedia... Πρόκειται για το πρώτο σύγχρονο μουσείο στην Εύβοια!

Θα ολοκληρωθεί το 2017. Θα φιλοξενεί αρχαιολογικούς θησαυρούς όλης της Εύβοιας (και της Σκύρου). Θα περιλαμβάνει περισσότερες χρονολογικές περιόδους από το Αρχαιολογικό της Χαλκίδας. Ήδη μπορεί να θαυμάσει κανείς και το άγαλαμ του Ποσειδώνος (του 1ου αιώνα π.Χ.), που εκτίθεται για πρώτη φορά, όπως ανασύρθηκε από τα νερά του Ευρίπου. Άλλωστε στις δίνες των νερών του Ευρίπου στροβιλίσθηκαν ο Ποσειδών και η νύμφη Αρέθουσα. Οι Κρήτες Κουρήτες, ιδρυτές της Χαλκίδος, και η συντοπίτισσα νύμφη τους, Αρετούσα, έχουν πολλά να διηγηθούν εδώ.. (Αρκεί κανείς να καταλάβει τη μυθολογία μας). Το μουσείο θα είναι ανοιχτό κάθε Πέμπτη (09:00-15:00).

Εξαιρετικό αλλά όσες φορές συζήτησα με κάποιον Χαλκιδέο για το συγκεκριμένο έργο, το συμπέρασμα ήταν πάντα το ίδιο: Υπέροχη η αποκατάστασις του παλιού βιομηχανικού κτιρίου αλλά τρομερά απογοητευτική η προσθήκη του νέου! Και αναπόφευκτο το ερώτημα: «Ήταν ανάγκη;»...

Ήταν ανάγκη να γίνει αυτή η προσθήκη; Ο «διάλογος» του παλαιού με το καινούργιο...θα έλεγαν, ίσως, κάποιοι ότι είναι επιθυμητός. Ποιος διάλογος όμως, όταν κατά βάσιν κυριαρχεί ο «μονόλογος» του καινούργιου και συνήθως χωρίς αισθητική; Και ας μην πάμε μακριά...Στο βάθος βλέπουμε την αισθητική του νέου κτιρίου του ΚΤΕΛ. Προέκυψε μετά τον αφανισμό ενός άλλου εξαιρετικού βιομηχανικού κτηρίου, του κτηρίου Κιαπέκου...

Αλλά ας πάμε και πιο μακριά: « Όλη η πόλις της Χαλκίδας κατακλύζεται από τον «μονόλογο» του κακού καινούργιου», μας λέει η τοπογράφος-μηχανικός Κατερίνα Παππά. Πλήθος αξιόλογων κτηρίων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς έχει απωλεσθεί. Τη θέση τους έχουν πάρει ογκώδη άμορφα κτίρια, χωρίς ανθρώπινομέτρο, αρμονία ή αισθητική. Χαρακτηριστικός είναι ο αριθμός των κηρυγμένων νεώτερων μνημείων της Χαλκίδος από το Υπουργείο Πολιτισμού: Μόλις 55 (το 2014). Αριθμός ενδεικτικά μικρός και αναλογικά τραγικός, λαμβάνοντας υπόψιν την πλούσια νεωτέρα ιστορία της Χαλκίδας, αλλά ακόμη και το, ομολογουμένως όχι καλό, παράδειγμα άλλων ελληνικών πόλεων».

Ας πούμε όμως ότι «ναι, ήταν αδήριτη η ανάγκη» να γίνει προσθήκη. Δε μπορούσαμε διαφορετικά γιατί άραγε; Έπρεπε να γίνει αυτή; Να πνίξει τόσο βάναυσα το παλιό βιομηχανικό κτίριο της «Αρέθουσας», να μη σεβαστεί ούτε τον «περιβάλλοντα χώρο του μνημείου» και να δεσπόζει τόσο απειλητικά στο χώρο;

«Η πίσω όψις του παλιού βιομηχανικού εξαφανίστηκε τελείως», σημειώνει η κ. Παππά. «Μία όψις θαυμάσια που μάλιστα απολάμβαναν όσοι έκαναν τον περίπατό τους στο «Πάρκο του Λαού» αλλά και όσοι παρακολουθούσαν παραστάσεις του παρακείμενου υπαίθριου θεάτρου «Ορέστη Μακρή». Αποτελούσε ένα υπέροχο φόντο-σκηνικό για κάθε παράσταση που δίνοταν εκεί. Κανείς δε φαντάστηκε ότι ο Δήμος θα μπορούσε να επιτρέψει το σαμποτάρισμα της ιδιοκτησίας του και να μην αποτρέψει την υποβάθμιση των χώρων του».

Υπάρχουν οι προτάσεις που είχαν κατατεθεί στα πλαίσια του Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού. Τις παρουσίασε, σε πλήθος κόσμου, αρχιτέκτων κατά την ημερίδα του ΤΕΕ για τα Βιομηχανικά Κτίρια της Εύβοιας (28.2.2010 στη Χαλκίδα). «Εαν τις ιδεί κανείς, λέει η κ. Παππά αναρωτιέται:

1. Μήπως ήταν αντικειμενικά η χειρότερη επιλογή;
2. Μήπως 9.426.920 ευρώ (προϋπολογισμός) δεν είναι λίγα, για ένα έργο που μεγάλο μέρος του είναι κατά κοινή ομολογία εξαφανιστέο;
3. Μήπως το νέο κτίριο γκρεμίζονταν;....η , τέλος πάντων, «Θάψτε το! Μην το βλέπουμε», όπως είπε κάποιος. Ορθότερα βυθίστε το (ιδού πεδίον δόξης λαμπρό για επιστημοσύνες και ακόμη υψηλότερους προϋπολογισμούς!) καθώς τα υπόγεια νερά είναι άφθονα στο χώρο. Ολόγυρα άλλωστε ευρίσκονται και οι πηγές της αρχαίας Αρέθουσας! Χώρος σεπτός και ιερός που θα έπρεπε να χρήζει άλλης αντιμετωπίσεως...
4. Μήπως κάποιους αρχιτέκτονες-συνθέτες διακρίνει περισσός εγωκεντρισμός και ταυτόχρονα ελλιπής ικανότητα σεβασμού μνημείων;
5. Μήπως το Υπουργείο Πολιτισμού όφειλε και μπορούσε να προστατέψει καλύτερα ένα από τα εναπομείναντα μνημεία μιας «καθημαγμένης» πολιτιστικά Χαλκίδας, που ωστόσο δείχνει να αφυπνίζεται και να συνειδητοποιεί εγκλήματα του παρελθόντος (όπως, λ.χ. γκρέμισμα παραθαλάσσιων τειχών, ξενοδοχείου «Παλίρροια», κτιρίου «Νείλου», κ.α. πολλών-πολλών);
6. Αλήθεια...πόση δυστοκία στο Υπουργείο Πολιτισμού για μία απόφαση που για άλλες χώρες (που σέβονται, προστατεύουν και αναδεικνύουν τον πολιτισμό τους) φαντάζει αυτονόητη;
7. Μήπως να ανησυχήσουμε και για τη Δημοτική Αγορά Χαλκίδος;..μεγάλο τμήμα της οποίας αποτελεί μνημείο 131 ετών; Για τη Δημοτική Αγορά επίσης προγραμματίζεται «αρχιτεκτονικός διαγωνισμός» (περιττός, δαπανηρός και χρονοβόρος, λένε πολλοί)...